Một số điều ước quốc tế liên quan đến chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa

a) Tuyên bố Cairo ngày 27 tháng 11 năm 1943, khi cuộc Chiến tranh thế giới lần thứ hai bước vào giai đoạn khốc liệt nhất, hội nghị tam cường Anh - Mỹ - Trung (Cộng hòa Trung Hoa, đại diện lúc đó là Tưởng Giới Thạch) đã họp tại Cairo (Thủ đô Ai Cập).
Cuộc họp đã ra Tuyên bố chung, trong đó nêu rõ: “…Nhật Bản phải từ bỏ tất cả các đảo ở Thái Bình Dương mà Nhật đã cướp hoặc chiếm đóng từ khi bắt đầu cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất năm 1914 và tất cả những lãnh thổ Nhật đã chiếm của Trung Quốc như Mãn Châu Lý, Đài Loan và Bành Hồ sẽ được trả lại cho Cộng hòa Trung Hoa”.
Như vậy, là về phần lãnh thổ của Trung Quốc, Tuyên bố Cairo khẳng định ý chí của các cường quốc (trong đó có Cộng hòa Trung Hoa) buộc Nhật Bản phải trao trả lại cho Cộng hòa Trung Hoa các lãnh thổ mà Nhật Bản đã chiếm của Trung Quốc gồm “Mãn Châu Lý, Đài Loan và Bành Hồ”, không có câu chữ nào đề cập tới hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa.
b) Hội nghị Postdam ngày 26 tháng 7 năm 1945, tại Hội nghị này những người đứng đầu ba nước Mỹ, Anh, Trung (Cộng hòa Trung Hoa) đã ra Tuyên bố khẳng định “Các điều khoản của Tuyên bố Cai-rô sẽ được thi hành”. Sau khi tuyên chiến với Nhật Bản ở Viễn Đông, Liên Xô cũng tham gia Tuyên bố này.
c) Hội nghị San Francisco từ ngày 04 đến 08 tháng 9 năm 1951, với sự tham dự của đại diện 51 nước để trao đổi nội dung của Dự thảo Hòa ước sẽ được ký với Nhật Bản.
Trong quá trình thảo luận có ý kiến đề nghị bổ sung nội dung sau: “Nhật Bản công nhận chủ quyền hoàn toàn của Cộng hòa nhân dân Trung Hoa đối với Manchuria (Mãn Châu), đảo Đài Loan (Formosa) cùng với tất cả các đảo kế cận đảo này, quần đảo Penlinletao (Pescadores tức Bành Hồ), quần đảo Tunshatsuntao (quần đảo Pratas), cũng như đối với hai quần đảo Sishatuntao và Chunshatsuntao (quần đảo Hoàng Sa, nhóm đảo Amphitrites, bãi cát ngầm Maxfield) và quần đảo Nanshatsuntao, kể cả quần đảo Trường Sa, và Nhật từ bỏ tất cả các quyền, danh nghĩa và đòi hỏi đối với các vùng lãnh thổ nêu trong điểm này”.
Tuy nhiên, tại phiên họp toàn thể ngày 05 tháng 9 năm 1951 hầu hết đại diện các nước tham gia Hội nghị đã nhất trí không chấp thuận đề nghị bổ sung này (Quyết định này đã được thông qua với 46 phiếu thuận, 03 phiếu chống, 01 phiếu trắng).
Đáng chú ý là cũng trong quá trình thảo luận, Trưởng đoàn đại biểu chính quyền Bảo Đại của Việt Nam là Trần Văn Hữu đã tuyên bố rằng từ lâu hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa là bộ phận của lãnh thổ Việt Nam và “cũng vì cần phải dứt khoát lợi dụng tất cả mọi cơ hội để dập tắt những mầm mống các tranh chấp sau này, chúng tôi khẳng định chủ quyền của chúng tôi đối với các quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa, những quần đảo luôn luôn thuộc về Việt Nam”.
Không có bất cứ một đại diện nào của 51 quốc gia tham dự Hội nghị San Francisco có ý kiến phản đối hoặc bảo lưu đối với tuyên bố trên của đại diện Việt Nam.
Cuối cùng, nội dung của Hòa ước ký với Nhật bản đã được Hội nghị thông qua tại phiên họp ngày 08 tháng 9 năm 1951. Điều 2 Chương II của Hòa ước vẫn giữ theo tinh thần của Dự thảo và được quy định cụ thể trong sáu khoản sau đây:
“- Nhật Bản, trong khi công nhận nền độc lập của Triều Tiên, từ bỏ tất cả các quyền, danh nghĩa và đòi hỏi đối với Triều Tiên, kể cả các quần đảo Quelpart Port Hamilton và Dagelet.
- Nhật Bản từ bỏ tất cả các quyền, danh nghĩa và đòi hỏi đối với vùng Formosa (Đài Loan) và Pescadores (Bành Hồ).
- Nhật Bản từ bỏ tất cả các quyền, danh nghĩa và đòi hỏi đối với quần đảo Kurile, đảo Sakhalin và quần đảo nằm sát nước Nhật Bản mà ở đó Nhật Bản đã giành được chủ quyền theo Hiệp ước Portsmouth ngày 05 tháng 9 năm 1905.
- Nhật Bản từ bỏ tất cả các quyền, danh nghĩa và đòi hỏi liên quan tới chế độ uỷ trị của Hội quốc liên, và chấp nhận quyết định ngày 02 tháng 4 năm 1947 của Hội đồng bảo an Liên hợp quốc gia hạn chế độ uỷ trị đối với các đảo Thái Bình Dương trước đây dưới quyền uỷ trị của Nhật Bản.
- Nhật Bản từ bỏ tất cả các đòi hỏi muốn có bất kỳ quyền, hoặc danh nghĩa, hoặc lợi ích nào liên quan tới bất cứ phần nào của vùng Nam Cực, dù đó là các hoạt động của các công dân Nhật Bản hoặc các hình thức khác.
- Nhật Bản từ bỏ tất cả các quyền, danh nghĩa và đòi hỏi đối với quần đảo Trường Sa (Spratly) và Hoàng Sa (Paracel)”.
Quá trình thảo luận tại Hội nghị và các quy định nêu trên của Hòa ước San Francisco cho thấy: Các nước tham gia Hội nghị đã mặc nhiên thừa nhận chủ quyền của Việt Nam đối với các quần đảo Trường Sa, Hoàng Sa vì không có nước nào phản đối hoặc bảo lưu đối với tuyên bố của đại diện Việt Nam khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối với các quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa, những quần đảo này luôn luôn thuộc về Việt Nam.
Như vậy, những tư liệu và chứng cứ kể trên cho thấy một cách rõ ràng là không có câu chữ nào trong Tuyên bố Cairo, Tuyên bố Postdam và Hòa ước San Francisco có thể được viện dẫn để tranh chấp chủ quyền đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa của Việt Nam. Ngược lại, việc không một quốc gia nào tại Hội nghị San Francisco năm 1951 phản đối hoặc bảo lưu về tuyên bố của Trưởng đoàn đại biểu Việt Nam lúc đó về chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo này chứng tỏ cộng đồng quốc tế đã mặc nhiên công nhận chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa.